MÖ 300-400 yılları arasında bulunan yazılı bir kitapta kadınlarda düşüğe neden olan tahıllarda ve bazı meyvelerde bulunan esmer renkli tanelerden söz edilmiştir. Orta çağ avrupasında çavdarın el ve eklem yerlerinde şiddetli yanmalar yaptığı bilinmektedir. Hatta buna o dönemde kutsal yanık(Saint Antoin Ateşi) adı verilmiştir. Kutsal yanığı iyileştirmek için kliselere gönderilen hastalar kiliselerde daha kaliteli çavdar yedikleri için iyileşmekte ve dua ile iyileştiklerini sanmaktaydı. 1777 de Fransada Solagne hava kilisesinde, 1926 da Rusya da, 1951 de yine Fransa da binlerce insan ergotizm istilası nedeni ile ölmüştür.
Peki Nedir Bu Ergot Mantarı?
Latincesi Klaviseps Purpurea(Claviceps Purpurea) olan Anadoluda Çavdar mahmuzu diye bilinen Ergot Mantarı 4 tane ölümcül toksik üretir. Ergotoxin, Ergometrine, Ergobasine ve Ergotinic Asid. Bu toksinler Ergotların ürettikleri stromaların içeriğinde bulunur. Bu toksinler merkezi sinir sistemi, Üreme sistemi, hormonal sistem ve dolaşım sistemi üzerinde korkunç tahribatlar yapabilir. Dahası bunları yaparken kısa vadede ağrı da duymanızı engelleyebilir. Hatta ilk yediğinizde ağrı kesici etki gösterip sonradan kronik toksisiste ve kraniyal basınç artışı kaynaklı migren yapabilir. Bağımlılık boyutunda bir kısır döngünün içine dahi sürüklenme riskiniz vardır. Bağımlılık söz konusu olduğunda bu toksini aldığınız için meydana gelen ağrı siz bu toksini tekrar almadan kısa vadede geçmek bilmez.
Bir örnekle anlatayım *Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji ve Farmakoloji AD, Baş Ağrısı Merkezinde 1989 yılında Levent İNAN ve arkadaşları tarafından yapılan bir çalışmada 1883 yılından bu yana ağrı kesici olarak kullanılan ergotaminin(Ergot alkoloidleri) uzun vadede migren ataklarını sıklaştırdığını ve sonuç olarak bu ilacın ağrıların artışını göze alarak bırakmak gerektiğini anlatmışlardır. Yani aslen baş ağrısı nedeni bir toksin yüz yıldan fazla uzun süredir baş ağrısı ilacı diye piyasada kaldı. Dr İnan’ın yaptığı çalışma tarihinden bu yana 30 yıl geçti ama Yakın geçmişe kadar kafein ve ergotamin karışımı bir sürü ilaç hala piyasadaydı. Bakınız Cafergot(Ticari isim). Hala da satışta olabilir artık reçetelerine pek rastlamıyoruz diye satılmadığı anlamına gelmiyor. Piyasadan kaldırılıp kaldırılmadığı hakkında bilgim yok ama satılıyorsa şaşırmam.
Ergot Mantarının toksiğini izah ettikten sonra gelelim Nerelerde Bulunduğuna
Şu an itibariyle yiyecek grubundan en çok ramazan ayında gani gani tüketilen hurmalarda ve makinalarla hasat edilip hızlıca un haline getirilen tahıllarda mevcut. Hem meyvelerde hemde tahıllarda Ergot mantarını fark etmek çok zor olduğundan, çoğu zaman bozuk veya bulaş ürünler bilmeden tüketilmekte. Kendimizi korumak için tükettiğimiz ürünlerin üretim süreçlerini çok iyi takip etmek gerekiyor. Ayrıca özellikle kuru meyve ve yemişlerde mevsimleri takip etmek gerekiyor. İki sene önce kurutulmuş bir gün kurusu bir kayısı da yoğun ergotoxin içerebilir.
Ayrıca Hayvanlara Ergot Bulaşmış yemler yedirildiğinde hayvan et, süt, yumurtalarına ciddi anlamda toksin geçiş gözlemlenmektedir. Bu ürünler dolaylı olarak besin piramidinin üst sıralarında olan insanoğluna geçmektedir. Bunlardan kendimizi korumak içinYumurta, Büyükbaş, Küçükbaş, Süt satın alırken doğal ve taze yemlerle yemlenmiş olmasına özen göstermemiz gerekmekte. Aslında bu ürünleri zaten doğal olmadıkları için de tüketmemek gerekiyor.
Ergot Mantarının Toksinlerinin Yol Açtığı Rahatsızlıklar Nelerdir?
Bu genel tabloya ergotizim denir, semptom olarak birbiri ile alakasız gibi gözüken çok geniş bulgularla kendini göstermektedir.
- Geçmek bilmeyen baş ağırları
- Migren tipi baş ağrıları
- Eklem kas ağrıları
- Uyku bozuklukları
- Öfke ve sinirlilik, huzursuzluk, memnunsuzluk
- Karın ve göğüs ağrısı
- Sık düşük Yapma ve infertilite
- Halisünasyon görme ve sisli beyin
- Tahıl, Hurma ve hayvansal gıdalara olan düşkünlük