İnsan; vücudunda bulunan D vitamininin % 90’ını güneşten gelen morötesi (UV) ışınlarından olan UVB’nin etkisi ile derinin en derin tabakalarında sentezlliyor. UVB ışınları Mart ve Ekim Yaz ayları arasında Güneşin dik geldiği saatlerde dünyaya ulaşıyor. Geri kalan saat ve aylarda ülkemize yalnızca UVA ışınları ulaşıyor. Bu ışınlar D vitamini sentezini sağlamak bir yana dursun, engelliyor hatta kanserojen diyen bile var. Son zamanlarda toplumda oldukça sık rastladığımız rahatsızlıkların nedenini bir de bu pencereden değerlendirelim. Kışın güneşlenmeyi öneren sağlık profesyonellerine duyurulur.
O zaman ne yapmalı, destek olarak alsak telafi edebilir miyiz?Aslına bakarsanız destek ürünlerinin tamamı veya zenginleştirilmiş besinler güneşten gelen o sihirli etkiye henüz ulaşabilmiş değiller ulaşacaklarını da sanmıyorum. Son zamanlarda bazı kesimlerce D vitamininin destek olarak alınmasının zararlı olabileceği gündeme getiriliyor. Hatta televizyon programlarında popüler bir konu haline geldi diyebilirim. D vitamini lobisi ve karşı lobisi şeklini alan tartışmalı haber başlıkları bile atıyor haber kanalları. Peki nedir işin aslı? Kafalar uzun tartışma programlarında yeterince bulanıyor. Bende kafa karışıklığını gidermek üzere rehber niteliğinde kısa bilgiler paylaşmak istiyorum. Öncelikle D vitamin eksikliğinde ortaya çıkan semptomlarının bilmeliyiz. Önce kendi bedenimizi tanısak iyi olacak.
D vitamini Yetersizliğinin Belirtileri( Tablo 1)
D vitamini-Yaz Güneşi
- Baş bölgesinde terlemeler
- Uyku problemleri, Halsizlik
- Depresyon, Ajitasyon
- Sıkça Grip ve Nezle olmak
- Kas ve Kemik Ağrıları
- Kilo Problemleri
- 1 yıldır düzensiz güneşleniyor olmak
- Kolesterol ilacı kullanıyor olmak
- Alerjiler
- İsteksizlik
Bu belirtiler sadece ön tanı semptomları. Daha ileri eksikliklerde kemik erimesinden kansere birçok rahatsızlık bile görülebiliyor. Eğer sizde eksiklik olduğunu düşünüyorsanız destek ürünü kullanmadan önce mutlaka bir de D vitamin seviyesi ölçümlerini yaptırmalısınız. Çünkü semptomlarda yok yok, bulgular başka rahatsızlıkların da göstergesi olabilir. Kan tahliline baktık eksik çıktı, D vitami desteğine ihtiyaç duyulabilir ve evet güneş kadar yararlı olmasa kullanmak daha akıllıca olacaktır.
İşte geldik başlıkta yazan konumuza eksik olduğunu tahlillerde nasıl anlıyoruz veya neden bütün toplumdaki bu eksiklikler hiçbir hekim tarafından fark edilmiyor. Hekimlerimiz günümüz sağlık sisteminde dar zamanda tahlilleri değerlendirirken bir değerin normal olduğunu o değerin referans aralıklarında olup olmadığına göre değerlendirirler. Ancak bu değerler neredeyse her kurumda değişkenlik gösteriyor. Hangisine güvenelim? Ben bunun için Cerrahpaşa’da öğrendiğim bilgileri referans alıyorum(Tablo 2)(2). Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği ise 30 ng/ml altındaki değerleri yetersiz buluyor(3).
D vitamini Yetersizliğinin Dereceleri(Tablo 2) (1 nmol/L=2.5ng/mL)
Ağır D vitamini yetersizliği (raşitizm, osteomalazi vs.)…………….<25 nmol/L (10 ng/ml)
Marjinal D vitamini yetersizliği…………………………………………25-40 nmol/L (10-16 ng/ml)
Gizli D vitamini yetersizliği………………………………………………40-100 nmol/L (16-40 ng/ml)
Normal…………………………………………………………………………..100-275 nmol/L (40-110 ng/ml)
Bu değerler çoğu laboratuvarın kullandığı referans aralıklarıyla çelişiyor ve fazlaca esnek. Gizli D vitamini yetersizliklerinde semptomlar görülüyor. Bizde bunlar herkeste olan şeyler diye geçiştiriyoruz. Bu yüzden gerektiği ölçüde destek almaları için yönlendirmeler yapılmak zorunda. Ancak sözüm ona TV kanallarının dediği şekliyle D vitamini lobisi ve karşı lobisinin de doğru söylediği noktalar olduğunu düşünüyorum. Eğer destek ürün kullanacaksanız yüklemelerden kaçınmak gerekiyor. Bunun yerine günlük kullanım tedavileri gerekiyor. Siz yine de Doktorunuz veya Diyetisyeninizden yardım almayı unutmayın çünkü kontrolsüz kullanmda bu takviyelerin ciddi yan etkileri de olabilir.
ÖZET
Türkiyede güneşlenme alışkanlığı ve giyim tarzı toplumun genelinde ciddi bir eksiklik oluşmasına sebep olmakta. Bu nedenle D vitamini destek kullanımı kaçınılmaz oluyor. Hatta kış aylarında bu destekler rutin olarak bile alınabilir. Ancak yaz boyunca özellikle güneşin dik geldiği öğle saatlerinde yeterince güneşlenmek ve güneş banyoları yapmak bu düğümün gerçek anahtarı gibi.
Sevgiyle Kalın…
Kaynaklar:
- Luxwolda MF, Kuipers RS, Kema IP, Janneke Dijck-Brouwer DA, Muskiet FA. Traditionally living populations in East Africa have a mean serum 25-hydroxyvitamin D concentration of 115 nmol/l. Br J Nutr. 2012:1-5.
- beslenmebulteni.com/beslenme/butun-yonleri-ile-d-vitamini/
- Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği;METABOLİK KEMİK HASTALIKLARI TANI VE TEDAVİ KILAVUZU-2012
Detay : Mor ötesi (UV) ışınlar dalga boylarına göre UVA (400 – 315 nm) ve UVB (315 – 280 nm) ve UVC (280 – 100 nm) olmak üzere 3 ana tipe ayrılır. Ayrıca ara tipler de vardır. Bizim için önemli olan UVA ve UVB’dir.